De slag bij Fredricksburg

De slag bij Fredericksburg werd uitgevochten van 11 tot 15 december 1862 tussen Generaal Robert E. Lee’s Army of Northern Virginia en het Noordelijke Army of the Potomac, dat op dat moment werd geleid door generaal-majoor Ambrose Burnside. Het was één van de meest eenzijdige Zuidelijke overwinningen uit de Amerikaanse burgeroorlog, ondanks dat het Noorden meer troepen had. Lee had 72.564 man, terwijl Burnside beschikte over 117.000 manschappen.

Voorgeschiedenis:
De slag was het gevolg van een poging van het Noordelijke leger om het initiatief te herwinnen tegen Lee’s kleinere maar agressievere leger. Burnside werd benoemd tot commandant van het Army of the Potomac in oktober 1862 als vervanger van generaal-majoor George McClellan, die de Slag bij Antietam niet had weten te winnen, wat president Abraham Lincoln toeschreef aan McClellan’s falende leiderschap en gebrek aan besluitvaardigheid.

(Lincoln en McClellan, na de slag bij Antietam)

Na verzoeken en aansporingen van de president en de leger-opperbevelhebber generaal Henry Halleck plande Burnside een offensief voor de late herfst, waarin hij hoopte de Rappahannock (rivier) over te steken, de stad Fredericksburg in te nemen, en dan op te marcheren naar de Zuidelijke hoofdstad Richmond. Dit plan werd geplaagd door problemen met de aanvoer van ponton-bruggen, hoewel er doorwaadbare plaatsen in de buurt beschikbaar worden (een déjà vu van Burnside’s gedrag bij het riviertje Antietam). Terwijl het Noordelijke leger op de bruggen wachtte snelde het Zuiden troepen toe om de oversteek te bestrijden. Tegen de tijd dat de pontons aankwamen had Lee’s leger zich ingegraven ten zuiden en westen van Fredericksburg met 72.564 man.

Toch stak Burnside de rivier over en viel Lee aan, ondanks bezwaren van leden van zijn generale staf, die de verdedigende Zuidelijke posities nu te sterk vonden. Burnside rekende op het numerieke overwicht van zijn leger, nu effectief 117.000 man sterk, om Lee uit zijn stellingen te verdrijven in de richting van Richmond. Burnside wist zich veilig tegen een effectieve tegenaanval op zijn leger, omdat zo’n aanval afgeslagen zou worden door 300 stuks artillerie die hij had opgesteld op een heuvelrug, Stafford Heights, aan de overkant van de Rappahannock.

Lee had groot vertrouwen in zijn leger, hoewel hij niet wist wat zijn tegenstander van plan was tot twee dagen voor de slag. Hij stelde ongeveer 20.000 man op aan zijn linkerflank, die zich verschansten achter een stenen muur op de top van de heuvelrug Marye’s Heights. Omdat hij vreesde voor een oversteek stroomafwaarts stelde hij de rest van zijn troepen op aan de zuidkant van de stad, waar heuvels ook voor goed verdedigend terrein zorgden. Zijn linkerflank stelde Lee onder commando van luitenant-generaal James Longstreet, zijn expert in de verdediging, terwijl hij de rechterflank toewees aan de vurige luitenant-generaal Thomas “Stonewall” Jackson, omdat hij hoopte dat zich daar een kans op een tegenaanval kon voordoen, en niemand buitte zo’n kans beter uit dan Jackson.

Oversteek en plundering:

(op de afbeelding is te zien dat bruggen naar de stad zijn verbrand, waardoor de Unie moet wachten op pottonboten)

Op 11 december lagen de bruggen op hun plaats en trokken de Noordelijke troepen de Rappahannock over, terwijl Zuidelijke scherpschutters op ze schoten vanuit verlaten gebouwen in de stad. In pogingen om die scherpschutters uit te schakelen verwoestte Noordelijke artillerie veel gebouwen, maar zonder veel effect. Een effectievere oplossing was het overzetten van groepjes infanterie in bootjes om de scherpschutters op te zoeken. Nadat de vijf bruggen waren gelegd plunderden Burnside’s soldaten de stad met een furie die Lee woedend maakte: hij vergeleek hun wandaden met die van de oude Vandalen. De verwoesting maakte ook veel van Lee’s soldaten kwaad, waarvan velen in Virginia waren geboren en getogen waren. Die dag en de dag erna namen Burnside’s troepen posities in waarvandaan ze zich voorbereidden om Lee’s leger aan te vallen.

De slag in het kort:

De veldslag opende op de ochtend van 13 december, toen de linkervleugel van het Noordelijke leger onder generaal-majoor William B. Franklin twee divisies stuurde naar een gat in Jackson’s verdedigingslinie. Jackson reageerde onmiddellijk met een vernietigende tegenaanval, die zware verliezen toebracht aan de aanvallers en Burnside ervan weerhield om Jackson’s vleugel nogmaals aan te vallen. In plaats daarvan probeerde hij een doorbraak op zijn rechtervleugel te forceren.

De volgende paar uur lanceerde Burnside divisie na divisie tegen Marye’s Heights omhoog. Elke divisie werd neergemaaid door Longstreet’s verdedigers terwijl ze de open grond vóór Marye’s Heights overstaken. Zeven divisies werden gestuurd, doorgaans één brigade tegelijk, wat betekende veertien individuele charges, alle veertien falend, wat meer dan 9000 slachtoffers kostte. De Zuidelijke slachtoffers op Marye’s Heights worden geschat op 1.500. Het vallen van de duisternis en de smeekbeden van Burnside’s ondergeschikten maakten een einde aan de serie aanvallen. Vele duizenden Noordelijke soldaten brachten de koude december-nacht door op de velden die naar de Heights leidden, zonder zich te kunnen bewegen of de gewonden te kunnen helpen, wegens het Zuidelijke vuur.

Nadien:
De dag erna, 14 december, bleven beide legers op hun plaats, terwijl Burnside overwoog om zijn oude IX Corps in een laatste aanval op Marye’s Heights te leiden, maar toch maar niet. Die middag vroeg Burnside aan Lee om een wapenstilstand om voor zijn gewonden te kunnen zorgen, waar Lee als een gentleman mee instemde. De dag erna trokken de Noordelijke troepen terug, de rivier weer over, en Burnside’s enige campagne aan het hoofd van dit leger kwam tot een einde. Burnside werd een maand later vervangen door Joseph Hooker.

Bijzonderheden:
Dit was de eerste maal in de historie dat militairen een rivier “onder vuur” overstaken.
Dit was ook de eerste keer dat een Amerikaanse stad werd gebombardeerd door Amerikanen.
En dit was de eerste keer dat men straatgevechten op deze schaal voerde.