De Slag bij Gettysburg (1, 2 en 3 juli 1863) was de grootste veldslag van de Amerikaanse Burgeroorlog en één van de grootste van het westelijk halfrond. De slag vond plaats in en om het Amerikaanse stadje Gettysburg in de staat Pennsylvania tussen de twee grootste legers van de gehele oorlog en wordt gezien als het grote keerpunt van die oorlog. Tijdens Lee’s tweede invasie van het Noorden was een grote overwinning nodig om de vredesbewegingen in het Noorden in Zuidelijk voordeel uit te buiten. Het Noorden zette de achtervolging in en tot die tijd kon de oorlog 2 kanten op. Toen Lee vernam dat Meade hem achtervolgde, keerde hij om. Hierdoor ontstond een bijzondere situatie: Het Zuidelijke leger naderde Gettysburg vanuit het Noorden en het Federale leger onder Meade naderde het plaatsje vanuit het Zuiden. Lee zag zijn kans en besloot die te grijpen. Ondanks de Noordelijke overwinning duurde de oorlog na Gettysburg nog bijna 2 jaar, maar het Zuiden was niet langer meer instaat tot offensieve oorlogsvoering.
De Slag bij Gettysburg is de enige, grote slag die geleverd is tijdens Lee’s tweede campagne ten noorden van de Potomac. Om het hoe en waarom van deze slag te doorgronden, is het nodig om de achtergrond te bekijken waartegen deze slag geleverd werd.
De slag kent na 3 dagen uiteindelijk ruim 51.000 slachtoffers…
*** Achtergronden ***
De situatie in de Verenigde Staten in 1863:
Tegen het begin van het tweede kwartaal van 1863 was de oorlog in een feitelijke impasse geraakt.
Aan het westelijke front waren de Geconfedereerde Staten de oorlog al twee-en-een-half jaar aan de verliezende hand. Vrijwel de gehele Mississippi was in handen gevallen van de federale troepen van de Verenigde Staten, met uitzondering van de stad Vicksburg – die al maanden onder beleg lag van het Army of the Tennessee van Ulysses S. Grant.
Aan het oostelijke front stond het grote leger van de Geconfedereerde Staten – het Army of Northern Virginia – tegenover het immense Army of the Potomac van majoor-generaal Joseph Hooker. Deze was er echter (net als zijn voorgangers) niet in geslaagd de overmacht van zijn leger uit te buiten en had zelfs begin mei een uiterst vernederende nederlaag geleden tegenover Lee in de Slag bij Chancellorsville. Dit verlies, bovenop de constante verliezen en nederlagen van het leger tegen Lee, maakten dat de oorlog in het Noorden buitengewoon onpopulair was en er een groeiende vredesbeweging in het Noorden was.
Tegelijkertijd was het aan beide zijden duidelijk dat het geluk van de Geconfedereerde Staten in het oosten niet kon blijven voortduren. Het Zuiden was economisch, industrieel en militair ondergeschikt aan het Noorden. Het Noorden beschikte over meer manschappen, meer en betere wapens. Het Zuiden had flair en strijdlustigheid, maar het was ook duidelijk dat een Noordelijke generaal met meer doorzettingsvermogen aan het hoofd van het Army of the Potomac de zaak op termijn op zou kunnen rollen. De beste hoop van het Zuiden op een militaire overwinning en uiteindelijke Onafhankelijkheid van het Noorden was altijd buitenlandse interventie geweest door grootmachten het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk – een hoop die vervlogen was door de Emancipatie Proclamatie van 1862.
En om de zaak nog net dat kleine beetje extra erger te maken, stond de militaire leiding van de Zuidelijke legers onder druk. Lee had briljante overwinningen geboekt, vooral omdat hij kon beschikken over een leger dat geleid werd door mensen die zijn wensen konden dromen, die dachten zoals hij. Lee kon een strategie uitstippelen en er verder op vertrouwen dat zijn aanvoerders die strategie tot in de puntjes uit zouden voeren zonder extra aanwijzingen, zelfs als het op het slagveld opeens raar liep – ze waren in staat om Lee’s wensen in die gevallen te anticiperen en uit te voeren. Maar begin 1863 was opeens een aantal mensen op sleutelposities in Lee’s hiërarchie omgekomen – met name Lee’s steun en toeverlaat, de excentrieke, niets-en-niemand ontziende Thomas “Stonewall” Jackson. Lee moest opeens terugvallen op nieuwe officieren, waarvan hij er een aantal nog niet geschikt achtte om de posten in te nemen die ze nu wel over moesten nemen.
Tegelijkertijd was Abraham Lincoln ook niet blij. De oorlog in het westen vorderde gestaag, maar het beleg van Vicksburg bleef voortduren. Erger was echter het feit dat hij maar geen goede commandant kon vinden voor het Army of the Potomac, dat met een overwicht van 90.000 tegen 45.000 steeds bleef verliezen van Lee. Na het verlies bij Chancellorsville diende Hooker zijn ontslag in (overigens niet om die reden, maar vanwege een ruzie op 27 juni aangaande de troepen bij Harper’s Ferry), dat Lincoln maar al te graag aannam. Na consultatie met westelijk opperbevelhebber Henry Halleck besloot Lincoln generaal George Meade aan te stellen als commandant van het Army of the Potomac.
De Noordelijke campagne van Lee:
In een bijeenkomst tussen Lee en Jefferson Davis eind april werd overeengekomen dat er iets moest gebeuren om de strategische positie van het Zuiden in de oorlog te verbeteren. Deze conclusie was onontkoombaar – zelfs lagere commandanten als P.G.T. Beauregard hadden die noodzaak al zo publiekelijk opgemerkt dat ze zelfs zo ver waren gegaan om op eigen houtje verstrekkende campagneplannen naar Jefferson Davis te sturen, met als doel te proberen de kansen van het Zuiden radicaal te doen keren.
Lee was echter veel conservatiever dan zijn ondergeschikten en legde de lat lager. Hij was er wel van overtuigd dat er iets groots moest gebeuren, maar in plaats van te mikken op grote, militaire overwinningen voelde hij er meer voor een campagne op te zetten die het Noorden zo de stuipen op het lijf zou jagen dat de vredesbeweging de overhand zou krijgen en het Noorden zou besluiten de oorlog te staken en het Zuiden te laten gaan. Tegelijkertijd was Lee dan weer wel zo gedurfd om daarvoor als middel een tweede invasie van het Noorden voor te stellen (na de eerste in de zomer van 1862). Lee’s plannen waren kort en goed om meer soldaten te ronselen om zijn leger op optimale kracht te brengen en tegelijkertijd het leger opnieuw in te delen in handzamere onderdelen, zodat hij meer overzicht kon houden over zijn spiksplinternieuwe commandanten. Hij zou de Potomac overtrekken, de staten Maryland en Pennsylvania in. Hierdoor zou hij van het rijke land kunnen leven met zijn leger en tegelijkertijd Washington D.C. kunnen bedreigen – met enig geluk zou hij zo niet alleen de vredesbeweging aanvuren, maar ook Grant’s troepen weglokken van Vicksburg om Washington te helpen verdedigen.
Davis stemde hiermee in en Lee begon met de voorbereidingen. De hele maand mei besteedde hij aan het uitrusten en klaarmaken van zijn leger, waarvoor hij onder andere 30.000 man onder de wapenen liet brengen waarmee de kracht van zijn leger op 75.000 kwam. Deze legermacht verdeelde hij in drie korpsen, ter vervanging van zijn eerdere twee. Het eerste bleef onder bevel staan van James Longstreet (“Old Pete”), het oude korps van Stonewall Jackson werd verdeeld onder Richard S. Ewell en A.P. Hill.
Lee begon zijn campagne uiteindelijk op 3 juni vanuit Fredericksburg. Terwijl zijn hoofdmacht optrok naar de Potomac, stuurde Lee zijn cavalerie – onder leiding van vertrouweling J.E.B. Stuart – vooruit om de zaak te verkennen. Stuart was beroemd en berucht om zijn “cavalry runs”, waarmee hij al vaker de toevoerlijnen van de vijand afgesneden had. Deze keer had hij het echter niet zo makkelijk, toen zijn cavalerie op 9 juni op de Noordelijke cavalerie stuitte bij het Brandy Station te Culpeper in Virginia. Stuart won deze slag (de grootste cavalerie-slag van de oorlog) uiteindelijk wel, maar het toonde wel aan dat de Zuidelijke ruiterij niet meer oppermachtig was. Bovendien wist het Noorden nu dat Lee onderweg was.
Lee zelf vorderde rond 15 juni tot de Potomac, die zijn drie korpsen die week overstaken. Het Army of the Potomac (dat zich in Virginia bevond) volgde op 25 juni, nog net onder Hooker’s commando. Hier maakte Lee een grote fout – om het Army of the Potomac in de gaten te houden, stuurde hij Stuart weer op pad. Zijn missie was om om het Army heen te trekken, alles te verkennen en terug te komen. Dit bleek echter niet zo makkelijk en Lee kon pas halverwege de slag bij Gettysburg weer over zijn cavalerie beschikken.
Eenmaal aangekomen in Pennsylvania was het Lee’s bedoeling om zijn leger bij elkaar te houden, de kleinere garnizoenen van het Noorden te overweldigen en pas de strijd met de grote troepenmacht van het Noorden aan te gaan als hij er klaar voor was – bij gebrek aan zijn cavalerie wist hij namelijk niet eens waar het Army of the Potomac was. Dit mislukte echter, door een verkeerde beslissing van een van Lee’s divisie-commandanten, Henry Heth. Deze had namelijk geruchten gehoord over een grote hoeveelheid schoenen die ergens te halen vielen (het Army of Northern Virginia had hier altijd tekort aan) en hij was vastbesloten deze schoenen te bemachtigen. Tenminste, dit stond in zijn memoires – er wordt ook gespeculeerd dat hij het gerucht verzonnen heeft om er niet publiekelijk de schande van te hoeven dragen dat hij de slag met het Noorden uitgelokt had ver voordat Lee er klaar voor was. Hoe het ook zij, in Gettysburg waren geen schoenen te vinden – maar wel twee brigades cavalerie van het noorden, onder John Buford.
Gettysburg:
In 1863 was Gettysburg een klein stadje in Pennsylvania van 2400 inwoners. Voornamelijk was het een kruising van een aantal wegen en een valleitje tussen een aantal heuvelruggen – waardoor het een natuurlijke plaats werd voor twee enorme legers om naartoe te stromen en elkaar tegen het lijf te lopen. Verder was Gettysburg een totaal onbekende plaats, een feit dat in de goedkope burgeroorlog-films van de jaren 1950 en 60 veelvuldig terugkwam in het cliché over hoe “ons aller toekomst op dit moment beslist wordt in een klein plaatsje ver hier vandaan… Gettysburg”.
Gettysburg was een klein plaatsje dat aan alle kanten omgeven werd door heuvels, heuvelruggen (‘ridges’), bosjes en rivieren – het terrein heeft een enorme weerslag gehad op het verloop van de strijd, waarin evenveel tijd opging aan het veroveren en vasthouden van de hoger gelegen gebieden als aan het eigenlijke vechten. Ten noorden van het stadje ligt een kleine heuvel, Barlow’s Knoll, direct aan de oever van Rock Creek. Ten westen van de Knoll, recht noordwaarts vanuit Gettysburg, lag destijds de Carlyle Road. Ten westen daarvan en doorlopend van het noordwesten van de stad naar het westen liggen Oak Hill en zijn uitloper, McPherson’s Ridge. Tussen McPherson’s Rigdge en Gettysburg ligt een van de plaatsen waar hard gevochten werd: de Seminary Ridge, met het daar bovenop gelegen seminarie.
Direct ten zuiden van de stad ligt Cemetery Ridge, een uitloper van Cemetery Hill waar de Evergreen begraafplaats ligt. Het Gettysburg National Cemetery, door Abraham Lincoln geopend middels zijn Gettysburg Address (= speech van Lincoln na de slag), ligt tegenwoordig op dezelfde heuvel. Loodrecht op Cemetery Ridge loopt een kleine uitloper oostwaarts naar Culp’s Hill. Aan de andere kant van Cemetery Ridge wordt de Ridge gescheiden van de lager gelegen landerijen rond de Codori Farm door een muurtje. Achter het muurtje loopt het bosje (‘copse trees’) en de Angle – de hoek in het muurtje – is aan de noordkant, net ten zuiden van Cemetery Hill. Ten zuiden van Cemetery Ridge liggen de Big en Little Round Tops (de Little Round Top is de noordelijke) en het korenveld (‘Wheat Field’) en de Devil’s Den liggen daartegenover, aan de andere kant van de Plum Run.
*** De samenstelling van de legers ***
Het Noorden:
Het Zuiden:
*** De slag ***
De slag werd gevoerd van woensdag 1 juli 1863 tot en met vrijdag 3 juli. In dit bericht wordt ingegaan op de eerste dag. Dag 2 en 3 krijgen elk een afzonderlijke beschouwing in dit Web-log.
De slag, die 3 dagen duurde, kent een aantal belangrijke momenten:
Dag 1:
– Eerste contact tussen de troepen van Bufford en Heth
– Het bijtrekken van de versterkingen voor beide zijden
– Zuidelijke cavalerie wordt gemist
– Reynolds sneuvelt
– Posities Noord van Gettysburg verloren voor de Unie
– Posities Zuid van Gettysburg versterkt voor de Unie
Dag 2:
– De slag bij Devil’s Den
– De slag om Big en Little Round Top
– Stuart en de Zuidelijke cavalerie arriveert op het eind van de dag
Dag 3:
– Lee besluit tot een massale aanval door het midden
– 13:00 groottschalige beschieting van de Zuidelijke artillerie
– 14:30 Pickett’s charge wordt ingezet
– Hancock raakt gewond
– Armistead penetreert het diepst, maar raakt fataal gewond
– Lee moet zich terugtrekken
Dag 1 – Seminary en Cemetery Ridge:
Nadat Heth’s verkenners op de Noordelijke cavalerie gestuit waren bij Gettysburg, stuurden beide partijen ruiters om met een dodemansvaart versterkingen te gaan halen. Door het marsplan van Lee en de omtrekkende beweging van het Army of the Potomac betekende dat, dat het Zuiden die dag vanuit het Noorden kwam opzetten en de Noordelijke verdedigers vanuit het zuiden.
Terwijl het vooral wachten was op de versterking, begonnen Heth’s twee verkennende divisies alvast aan de strijd met Buford’s cavalerie. Buford doorzag onmiddellijk dat het voor het Noorden hoofdzaak moest zijn om de heuvelruggen te bezetten en vast te houden en zo begon de strijd op 1 juli vroeg in de ochtend rond Herr’s Ridge, McPherson’s Ridge en Seminary Ridge. Aangezien Buford zwaar in de minderheid was tegenover Heth’s twee divisies, waren zijn inspanningen er vooral op geconcentreerd om tijd te winnen totdat het First Corps van generaal Reynolds arriveerde, halverwege de ochtend. Dit lukte hem wonderwel zonder zelfs al te veel terrein prijs te geven. Hoewel Reynolds vroeg in de strijd sneuvelde, hielden zijn troepen stand en vielen de Zuidelijke troepen terug. De 26ste Divisie uit North Carolina leed de zwaarste verliezen van de hele oorlog. Tegen het einde van de ochtend leek het Noorden op een overwinning af te streven.
Tegen het begin van de middag arriveerden echter twee divisies onder Ewell vanuit het noorden. Zij vielen aan bij de slecht verdedigde Blocher’s Knoll (nu Barlow’s Knoll geheten) en namen die in. Ondanks tegenaanval slaagde het Noorden er niet in deze terug te nemen en halverwege de middag liepen de Noordelijke lijnen in een soort sikkelvorm van het noordwesten om de stad heen tot het oosten.
Lee had inmiddels ook het belang ingezien van de hooggelegen gebieden rond Gettysburg en hij had Ewell opdracht gegeven om “zo mogelijk” Cemetery Ridge in te nemen. Ewell besloot echter om het niet te proberen. Lee heeft veel kritiek te verduren gekregen aangaande dit bevel, omdat het Ewell teveel vrijheid zou hebben gelaten om niets te doen en het moment te laten varen. Er is ook altijd veel speculatie geweest over hoe de agressievere Stonewall Jackson het aangepakt zou hebben als hij nog in leven was geweest en hoe anders de zaak af had kunnen lopen. Dat wil echter niet zeggen dat er bij Cemetery Ridge niet gevochten is op de eerste dag – gedurende een groot gedeelte van de ochtend werd het kerkhof verdedigd door de troepen van Buford en de strijd verplaatste zich pas echt weg van het kerkhof nadat het First Corps gearriveerd was en de stellingen goed bezet had. Daarmee is om Cemetery Ridge ongeveer even zwaar gevochten als om Seminary Ridge.
Ironisch genoeg hangt er tot op de dag van vandaag hetzelfde bord bij de toegang tot Evergreen Cemetery als er toen ook al hing: “People found using firearms in the cemetery grounds will be prosecuted to the utmost extent of the law” (“Eenieder die betrapt wordt op het gebruik van vuurwapens in het kerkhof zal met alle wettelijke middelen vervolgd worden”).
Op de eerste dag hadden 25.000 geconfedereerde troepen slag geleverd met 18.000 Federale troepen. Het was, al met al, de 23ste slag qua grootte van de hele oorlog; het resultaat was zo’n beetje gelijkspel.
Dag 1 in beeld:
Na bovenstaande acties betrokken de Federale troepen posities ten Zuiden van de stad.Toen Meade vernam dat Reynolds was gesneuveld, gaf hij Hancock opdracht de Noordelijke acties zo snel mogelijk te coördineren tot hijzelf met de hoofdmacht zou arriveren op de 2e dag.
Dag 2 en 3 worden in afzonderlijke pagina’s op dit blog weergegeven.
Bronnen:
– Wikipedia
– de film “Gettysburg”
– Verschillende Amerikaanse websites
– Civil War Trust
– Gettysburg Foundation
– enz.
rebelcivilwar 